کرونا مثل عدویی بود که سبب خیر شد و رشد و توسعه فناوری و بهره گیری از دانش را در ایران سرعتی مضاعف بخشید. در عرصه عمل این اول بار بود که مردم و مسئولان چشم به دهان دانشمندان دوختند و حرف و رای و نظر آنها را حجت گرفتند. الحق و الانصاف دانشمندان و پزشکان و کادرهای درمانی و دانش بنیان‌ها نیز از این آزمون بزرگ و سخت سربلند بیرون آمدند و ایران را با کمترین هزینه ممکن از چنین گدار سهمگینی عبور دادند. سهمگینی گدار کرونا را به درستی و کما هو حقه درنمی‌یابیم اگر به تجربه اروپا و امریکا در مواجهه با کوید19 نگاه نکنیم. مطابق آنچه سازمان بهداشت جهانی گزارش کرده و بنا بر اخبار موثقی که خبرگزاری‌های و رسانه های معتبر از امریکا مخابره می‌کنند دولت ترامپ به بدترین وجه به مقابله با کرونا برخاست. کرونا چند روز بعد از انتشار خبر تلخش، در حالی که هنوز خبرنگاران و رسانه‌ها و کارشناسان نتوانسته بودند طعم واقعی این خبر را بچشند و جوانبش را بسنجند و مسئولان و کارشناسان هنوز نرسیده بودند تا چنین بحرانی را برآورد کنند و عده و عده خود را برای مهار ویروس بکار بندند  به ایران رسید و تا حدودی دولت و ملت ایران را غافلگیر و دچار زحمت کرد.

ما خیلی زود با کرونا رودررو شدیم اما امریکا زمانی به اولین مبتلاهای کوید19 رسید که تجربه چین و کره و ایران و اروپا قابل مشاهده بودند. به لحاظ زمانی نه تنها امریکا غافلگیر نشد بلکه فرصت کافی برای تحقیق و برنامه‌ریزی و ساماندهی ماجرا داشت. مع‌الوصف نه تنها در برنامه‌ریزی به توفیق نرسید بلکه در مهار اپیدمی هم شکست خورد. بگذارید یک مثال عینی بزنم. در شرایط عادی بیمارستان‌ها نیازی به تعداد زیاد گان، پد الکلی و دستکش و ماسک و تجهیزات پزشکی ندارند. در انبار مراکز درمانی بنابر تعداد مراجعات، وسایل مورد نیاز نگه داری می‌شود. گاه روزها می‌گذرد و در یک مرکز درمانی کسی نیاز به پوشیدن گان ماسک و ونتیلاتور پیدا نمی‌کند. اما در شرایط شیوع بیماری قصه فرق می‌کند.

برای همین در روزهای اول طبیعی بود که در چین یا در ایران یا در کره جنوبی کیت تشخیص، دستکش و گان و پد الکلی و الکل و... کم بیاید. اما امریکا یی‌ها وقت داشتند تا کمبودهایشان را تا پیش از آمدن ویروس جبران کنند و خود را برای مواجهه با شیوع آماده کنند. اما نکردند و به شکل شرم‌آوری مجبور شدند از کیسه‌های زباله به جای گان استفاده کنند و بنابر خلاقیت فردی از پارچه و پلاستیک ماسک و دستکش بسازند. البته در اروپا وضع به اندازه امریکا وخیم نبود. ایتالیا و اسپانیا بیش از دیگران هزینه دادند اما به هر مصیبتی بود توانستند این بحران را پشت سر بگذارند. اروپایی‌ها تحریم نبودند، مشکلات ارزی نداشتند از حیث تکنولوژی هم در صدر دنیای امروز قرار دارند.

مردم از همه جای دنیا به اروپا و امریکا می‌روند تا در دانشگاه‌های معتبر و مشهور و خوش‌سابقه درس بخوانند. اروپا هم علمش را داشت هم پولش را و هم امکاناتش را. مع‌الوصف پای دولت و ملتش در گل کرونا گیر کرد و با پرداخت هزینه‌ای نسبتا گزاف توانست از آن عبور کند. مقایسه‌های عینی و واقعی به ما می‌فهمانند که آنچه در ایران اتفاق افتاد کم از معجزه نداشت. ایران نه تنها چهل سال گرفتار تحریم بوده بلکه از زمان روی کار آمدن ترامپ، به دلیل خصومت‌ها و ایران‌ستیزی‌های استکبار گرفتار تحریم‌های مضاعف، به تعبیری فلج‌کننده شد. ایران نه تنها مشکل تبادلات ارزی دارد بلکه عملا نمی‌تواند با دنیا آسوده داد و ستد کند.

حتی ایران برای خرید و تهیه داروهای مورد نیازش دچار مشکل جدی است. با این حال دانش بنیان ها و پزشکان و کادرهای درمانی و متعاقب آنها مردم فهیم و صبور ایران توانستند با اتکا به خود و استعانت از خدای متعال کمبودهای خود را جبران کنندو و خیلی زود این ویروس تاجدار منحوس را تحت کنترل درآورند.

اینکه ما به سرعت توانستیم کیت تشخیص بسازیم صرفا یک خبر علمی نیست بلکه یک موفقیت و اقتدار ملی است که نشان می‌دهد تحریم‌ها بی‌اثر بوده‌اند و نتوانسته‌اند ما را فلج کنند. اما علاوه بر توفیقات سیاسی و بین‌المللی ما از حیث علمی و اجتماعی هم به مدارج بالاتری دست یافته‌ایم. همینکه مرجعیت علمی بدون مقاومتی جدی از سوی قاطبه مردم و مسئولان و حتی علمای دینی پذیرفته شد نشان می دهد که در ایران با جامعه‌ای آگاه و پویا و فهیم سر و کار داریم. شاید جامعه‌شناسان پیش‌بینی می‌کردند که مرجعیت علمی در ایران باعث عکس‌العمل برخی گروههای دینی شود اما به مدد حمایت و هدایت رهبری نواندیش، آگاه، مقبول، شجاع و مقتدر نه تنها نشد بلکه جامعه ایران از این حیث موفق‌تر از اروپا بود. مقاومتی که سنت‌گرایان ایتالیایی و اسپانیایی کردند و با دانشمندان و پزشکان به مخالفت جدی برخاستند باعث تعجب ناظران علوم اجتماعی شد.

در ایران هیچ فروشگاهی غارت نشد، کمبود هیچ کالایی تبدیل به مسئله نشد چه برسد به آسیب یا بحران. ما حتی دستمال کاغذی هم کم نیاوردیم. مردم هم خیلی زود آداب ویژه مقابله با کرونا را آموختند و توصیه‌های علمی و بهداشتی را جدی گرفتند. اینها روی هوا اتفاق نیفتاده و قصه مقابله با کرونا به شانس و اقبال واگذار نشده بلکه این قصه به بهترین وجه مدیریت شده و مسئولان امر به بهترین وجه کشتی ایران را در این دریای پر تلاطم به ساحل امر رسانده‌اند. این امر متحقق نشده مگر در شرایطی که نیوهای دانشمند و جوان و باانگیزه پا به میدان گذاشتند و به شیوه دانش‌بنیان موانع را از سر راه برداشتند. شاید بعد از تجربه دفاع مقدس این جدی‌ترین و فراگیرترین تجربه‌ای است که در آن عارف و عامی دست به دست هم دادند و هر کس به قدر وسع و سهم خود دینش را به جامعه ادا کرد و کار مملکت را پیش برد.

نه فقط دانشمندان و مخترعان پا به میدان عمل گذاشتند بلکه هنرمندان و معلمان و روشنفکران و طلاب جوان و بسیجی‌ها و مردم کوچه و بازار هم به کمک جامعه آمدند و تا هزینه‌های مادی و معنوی عبور از چنین بحرانی را پایین بیاورند. این هماهنگی لاز دید جهانیان پنهان نمانده. به تبلیغات سطحی و مبتذل بعضی رسانه‌های فارسی‌زبان که دستشان با دست معاندان ایران در یک کاسه است، توجه نکنید. در عالم واقع اتفاقا دشمنان ما بهتر از دیگران می‌دانند ما چه کرده‌ایم و چه مسیر پرسنگلاخی را پیموده‌ایم. اما آنچه مهم است این است که از این قصه کرونا پله‌ای بسازیم که به ارتقاء مادی و معنی جامعه ایران بینجامد. گفت اگر چیزی مرا نکشد قطعا قوی‌ترم خواهد کرد. قصه کرونا هم ما را قوی‌تر کرده و اعتماد به نفسی را به اقشار مختلف مملکت بازگردانده که سزاوار توجه و قدردانی است.

 

*مشاور رئیس بنیاد ملی نخبگان