به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی بنیاد ملی نخبگان؛ ناصر باقری‌مقدم؛ قائم‌مقام بنیاد ملی نخبگان با حضور در برنامه تلویزیونی «پیشواز» شبکه چهار سیما با بیان اینکه شروع، ادامه و بقای انقلاب اسلامی نیازمند نیروی انسانی فکور و نخبه است که بتواند تمدن نوین اسلامی را پایه‌گذاری کند، گفت: این همان موضوعی است که امام (ره) و رهبری نیز همواره به آن اشاره کرده‌اند.

وی افزود: این نگاه، نخبه‌‎محور و مبتنی بر حکمرانی نخبگان است و باعث می‌شود مسئولان عالی رتبه کشور حمایت از نخبگان را به عنوان یک رویکرد در دستور کار خود قرار دهند و به منظور نیل به این هدف زیرساخت‌های لازم برای اثرگذاری نخبگان در حوزه‌های مختلف را فراهم کنند.

باقری‌مقدم با بیان اینکه مجموع این اثرگذاری‌ها را می‌توان به حکمرانی نخبگان تعبیر کرد، یادآور شد: با همین نگاه، بنیاد ملی نخبگان تشکیل شد تا مدیریت تحولات کشور به دست نخبگان دانشگاهی و حوزوی سپرده شود؛ البته نباید به صورت شتابزده در مورد عملکرد بنیاد ملی نخبگان قضاوت کرد چراکه در طول سال‌های گذشته اقدامات بسیار خوبی ذیل این بنیاد انجام شده، گرچه هنوز تا نقطه مطلوب فاصله بسیار است.

لزوم تحقق حکمرانی نخبگان

قائم‌مقام بنیاد ملی نخبگان اضافه کرد: حکمرانی نخبگان سبب می‌شود مشکلات اقتصادی فرهنگی و اجتماعی کشور کاهش چشمگیری یابد چون نخبگان می‌توانند با تلاش و استعداد ذاتی خود این مسائل را حل کند؛ بنابراین اگر همچنان مشکلات عمده‌ای در کشور در بخش‌های مختلف وجود دارد، به دلیل فقدان حکمرانی کامل نخبگان به صورت گسترده است. به عبارت دیگر، حکمرانی نخبگان هنوز به طور کامل میسر نشده است.

باقری‌مقدم اظهار داشت: اهمیت موضوع نخبگان سبب شد در سال ۹۱، سند راهبردی کشور در امور نخبگان توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب برسد. این سند ساحت‌های مختلفی دارد و به علم و ساحت‌های علم محدود نمی‌شود. در واقع این سند معتقد است نخبه فردی است که استعداد ذاتی خود را برای اثرگذاری اجتماعی به کار می‌گیرد. این اثرگذاری البته محدود به حوزه اقتصاد نیست گرچه بارزترین اثرگذاری نخبگان در سال‌های اخیر در حوزه اقتصاد دانش‌بنیان بوده اما سایر ساحت‌ها مانند فرهنگ و ادب نیز محل مناسبی برای اثرگذاری نخبگان هستند.

وی تأکید کرد: در یک دهه گذشته تمرکز بنیاد ملی نخبگان بیشتر روی حوزه‌های علمی بوده اما از سال گذشته سایر حوزه‌ها نیز مورد توجه قرار گرفتند و اقدامات قابل توجهی برای حمایت از جامعه نخبگان حوزه‌های مختلف نیز صورت پذیرفته تا بتوان زمینه را برای شناسایی استعدادهای برتر و توانمندی آنان و رسیدنشان به مرحله اثرگذاری فراهم کرد.

قائم‌مقام بنیاد ملی نخبگان با بیان اینکه در برنامه ملی شهاب ۱۰ درصد دانش‌آموزان کشور به صورت غیرملموس در یکی از ساحت‌های هشتگانه استعدادی شناسایی می‌شوند، افزود: در سطوح بالاتر، تقریباً 3 درصد از این ۱۰ درصد می‌توانند در مدارس استعدادهای درخشان، نمونه دولتی و یا هیئت امنایی جذب شوند و برای مابقی فعالیتی صورت نمی گیرد. به همین دلیل بنیاد ملی نخبگان تلاش دارد از طریق کمک گرفتن از ظرفیت‌ها و کانون‌های مردمی، بستر شناسایی و هدایت نخبگان را در شهرهای کوچک و حتی روستاها ایجاد کند تا این کانون‌ها با حمایت بنیاد و با استانداردهای کاملاً مشخص بتوانند استعداد‌های دانش‌آموزی را شناسایی کنند. این اقدام بنیاد برای پرهیز از تمرکزگرایی صورت گرفته در کنار این موضوع، حمایت از مستعدان بی‌بضاعت نیز با همکاری کمیته امداد امام خمینی و سازمان بهزیستی آغاز شده و امیدواریم در سال جاری بتوان گام‌های مؤثری در این حوزه نیز برداشت.

سیاستگذاری، تنظیم‌گری و پشتیبانی برای ایجاد مسیر نخبگانی، اهم وظیفه بنیاد ملی نخبگان/ گسترش دایره نخبگانی با استفاده از ظرفیت‌های مردمی

باقری‌مقدم ادامه داد: یکی از مشکلات کشور که در بیان رهبری نیز به آن اشاره شد، تصدی‌گری دولت در امور مختلف است که این عامل سبب غفلت از ظرفیت‌های مردمی خواهد شد. بنیاد ملی نخبگان نیز در سال‌های گذشته مبتلابه همین موضوع بوده؛ در واقع بنیاد تلاش داشته تمام مسیر نخبگی را و تمام امور مرتبط به نخبگان را در درون خود انجام دهد و همین عامل سبب شد از ظرفیت‌های مردمی، بخش خصوصی و امور خیریه غفلت جدی صورت بگیرد. این در حالیست که استفاده از این ظرفیت مردمی می‌تواند بخش زیادی از مشکلات موجود را کاهش دهد و سبب گسترش دایره نخبگانی نیز شود. در این بین، سیاستگذاری، تنظیم‌گری و پشتیبانی برای ایجاد مسیر نخبگانی، اهم وظیفه بنیاد ملی نخبگان خواهد بود.

وی افزود: در همین راستا بنیاد تلاش دارد در هر استان حداقل یک انجمن خیریه نخبه‌پرور ایجاد شود تا بتوان ظرفیت‌ها و توان مردمی و امور وقف و خیریه را برای حمایت از نخبگان بومی به کار گرفت. علاوه بر آن، در هر استان یک خانه نخبگان نیز تشکیل خواهد شد که با حمایت مردم و پشتیبانی مالی و معنوی آنان توسط خود نخبگان اداره می‌شود. این امر سبب خواهد شد به تدریج شبکه بزرگ از نخبگان در همه ساحت‌ها ایجاد شود تا این افراد بتوانند در حوزه‌های مختلف منشاء اثرگذاری باشند.

قائم‌مقام بنیاد ملی نخبگان تأکید کرد: بنیاد ملی نخبگان تمام ساحت‌های نخبگی را از مرحله دانش‌آموزی و بعد دانشجویی و سپس در سطوح مختلف اساتید دانشگاهی، پوشش می‌دهد. در این روند، فرد نخبه کسی است که به آخرین مرحله این مسیر نخبگی رسیده باشد. در تمام ایستگاه‌های قبل از نخبگی، افراد استعداد برتری محسوب می‌شوند که برای رسیدن به مرحله اثربخشی در حال توانمندسازی، فعالیت و یا هدایت هستند.

حمایت بنیاد ملی نخبگان از برگزیدگان المپیادهای مختلف و جشنواره‌های معتبر

وی اضافه کرد: هر ساله بنیاد ملی نخبگان رتبه‌های ۱ تا ۱۰۰ کنکور سراسری را مورد حمایت قرار می‌دهد که امسال به منظور سعۀ دایره نخبگانی، احتمالاً این تعداد افزایش پیدا کند. از طرف دیگر، حمایت از برگزیدگان المپیادهای مختلف و جشنواره‌های معتبر و افرادی که از سوی انجمن‌های علمی معرفی می‌شوند نیز در دستورکار بنیاد ملی نخبگان قرار دارد تا افراد بتوانند به شرط پویایی فعالیت‌های نخبگانی، از تسهیلات مختلف و متنوع برای توانمندسازی و مهارت‌افزایی خود در مسیر نخبگان و رسیدن به اثربخشی استفاده کنند. بعد از آن نیز بنیاد تلاش دارد افراد در شرکت‌های دانش‌بنیان یا خلاق، مشغول به فعالیت تخصصی شوند.

باقری‌مقدم با بیان اینکه در یک نگاه کلی می‌توان گفت در مسیر نخبگی حدود ۲۰ طرح مختلف وجود دارد، یادآور شد: آخرین آنها یعنی تکریم و الگوسازی، مختص افراد نخبه که همان اساتید شامخ هستند، است.

تمدن بدون فرهنگ و هنر به مطلوب ختم نمی‌شود

وی در ادامه خاطرنشان کرد: اگر بنیاد ملی نخبگان حرکت در مسیر تمدن‌سازی نوین اسلامی را به عنوان یک رویکرد اصلی برای خود قرار داده، باید حمایت از نخبگان دیگر ساحت‌ها به جز علم را نیز مورد توجه قرار دهد چراکه اساساً تمدن بدون فرهنگ و هنر به مطلوب ختم نمی‌شود. در این بین، اقتصاد تنها یکی از ساحت‌های اثرگذاری نخبگان و بخش‌های تمدن نوین اسلامی است که البته هر ساله در این حوزه، بنیاد ملی نخبگان اقداماتی را انجام می‌دهد اما برای رسیدن به نقطه مطلوب باید نخبگان دیگر حوزه‌ها به خصوص فرهنگ و هنر و ادب را نیز از طریق شیوه‌نامه‌ها و استانداردهای مشخص، مورد حمایت جدی قرار دهد.

قائم‌مقام بنیاد ملی نخبگان اضافه کرد: زمینه‌سازی برای شناخت همکاری متقابل نخبگان مسلمان در سراسر جهان به منظور ایجاد تمدن نوین اسلامی و یا جذب نخبگان سطح جهانی نیز مورد تأکید سند راهبردی کشور در امور نخبگان است. این یعنی دایره نخبگی از نظر این سند در مرزهای سیاسی تعریف نمی‌شود.

وی گفت: خوشبختانه در سال گذشته دولت مصوبه‌ای را تحت عنوان حمایت از نخبگان غیرایرانی اعلام کرد که شامل ساحت‌ها و حوزه‌های مختلفی می‌شود تا بر اساس شاخص‌های بنیاد، این افراد در حوزه‌های متنوع توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری شناسایی و حمایت شوند و بتوانند در چرخه خدمت‌رسانی به تمدن نوین اسلامی قرار بگیرند.

ضرورت خارج شدن فرهنگ نخبگی از مرزهای جغرافیایی و سیاسی

باقری‌مقدم بیان داشت: رهبری در سال ۹۸ در دیدار با نخبگان، موضوع نخبگان ایران فرهنگی را مورد تأکید قرار دادند؛ این یعنی خارج شدن فرهنگ نخبگی از مرزهای جغرافیایی و سیاسی. با این نگاه می‌توان تمام نخبگان ایران فرهنگی را مورد حمایت قرار داد. به همین منظور، بنیاد ملی نخبگان تلاش می‌کند هم نخبگان جهان اسلام و هم نخبگان ایران فرهنگی و حتی نخبگان حق‌جوی عالم را نیز در دایره حمایت خود قرار دهد و برای این مهم آمادگی کامل دارد.

وی تأکید کرد: یکی از راه‌های شناسایی نخبگان در همه کشورهای دنیا برگزاری رویدادهای رقابتی و جشنواره‌ها است. در واقع به شرط برخورداری از کیفیت لازم، برگزاری جشنواره‌ها و در نتیجه انتخاب افراد منتخب، منجر به شناسایی مسئله و نخبگان خواهد شد. به عنوان نمونه جایزه مصطفی (صلوات‌الله)، خوارزمی، فارابی و یا جایزه جلال آل‌احمد در ایران به نخبگان علمی و فرهنگی اعطا می‌شود. به همین دلیل بنیاد ملی نخبگان این جشنواره‌ها را رصد می‌کند و به شرط برخورداری آنها از استانداردهای لازم، منتخبان این جشنواره‌ها را نیز مورد حمایت خود قرار خواهد داد.

باقری مقدم گفت: علاوه بر این موارد، بنیاد ملی نخبگان کرسی‌هایی را تحت عنوان کرسی‌های نخبگان خارج از ایران تعریف کرده است. برگزیدگان این طرح، غیر از برخورداری از جوایز نقدی می‌توانند در حوزه شاگردپروری نیز از تسهیلات بنیاد ملی نخبگان در قالب دوره‌های پسا دکترا و پژوهانه برخوردار شوند. در کنار این موارد، این افراد می‌توانند در صورت علاقه‌مندی تسهیلات خوبی را نیز برای ایجاد و راه‌اندازی کسب‌وکار در ایران دریافت کنند.

قائم‌مقام بنیاد ملی نخبگان در پایان خاطرنشان کرد: مهمترین هدف بنیاد ملی نخبگان از اعطای جایزه به نخبگان غیرایرانی، برقراری و ایجاد ارتباط علمی با این افراد است و به زودی از طریق شبکه مجازی نیز زیرساخت های لازم برای تداوم این ارتباط فراهم خواهد شد تا زمینه برای تحقق رفاه و عدالت در سراسر عالم فراهم شود.

شایان ذکر است، برنامه تلویزیونی «پیشواز» کاری از گروه اجتماعی شبکه چهار سیما به تهیه‌کنندگی علی زارعان و سردبیری نیما داورزنی در بهار 1402 در گفت‌‌وگوهایی جداگانه با متفکران و‌ نخبگان داخل و خارج از کشور به واکاوای تاثیرات اشتراکات فرهنگی بر شکل‌گیری الگوهای رفتاری، ارتباطات اجتماعی و دیپلماسی فرهنگی پرداخت.

دکتر نعمت ییلدریم، عضو هیات علمی دانشگاه آتاتورک ترکیه، دکتر جمال الطیف عضو هیات علمی دانشگاه کربلا، دکتر محمدناصر عضو هیات علمی دانشگاه پنجاب لاهور، جعفر محمد ترمذی متفکر فلسفه علوم اسلامی، دولتمند خال‌اف موسیقیدان بر جسته تاجیکستان، بلرام شکلا رایزن فرهنگی سفارت هند، مظفر محمدی معاون سفیر تاجیکستان در ایران، علی‌محمد سابقی پژوهشگر فرهنگی، طیبه عزت‌اللهی‌نژاد رئیس پژوهشکده هنرهای ستنی در پژوهشگاه میراث فرهنگی و‌ گردشگری و دکتر محسن شجاع‌خانی کارشناس فرهنگی دیگر میهمانان این برنامه بودند.